قدس آنلاین - «سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز»؛ اگرچه مصرعی کوتاه از یک شعر است، اما دنیایی از معنا را در خود جای داده و این تلنگر را به ذهن مخاطب می‌زند که تنها سوغات سفر کوتاه عمر نام نیک و خاطره‌ای شیرین است که یادآوری‌شان کام جان را شیرین می‌کند.
بنا بر گفتۀ آشنا و غریبه، مرحوم آیت‌الله عباس واعظ طبسی تولیت فقید آستان قدس رضوی ازجمله مردان نکونامی است که دامنۀ نیک‌نامی‌اش از مبارزات انقلابی گرفته تا بازسازی‌های مناطق جنگ‌زده و تلاش برای تقریب مذاهب اسلامی را دربرمی‌گیرد و قطعاً آنچه در این سال‌ها با پشتوانۀ آستان قدس انجام داده در کتاب تاریخ ثبت خواهد شد. ازاین‌رو و در مروری بر یکی از برگ‌های زرین کتاب زندگانی آن مرحوم با آیت‌الله محسن اراکی، دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که به حضورتان تقدیم می‌شود:
با توجه به مبارزات پردامنۀ مرحوم آیت‌الله طبسی با رژیم پهلوی، نقش آن مجاهد را در پیشبرد مسیر انقلاب و بسیج مردم خصوصاً در مشهد مقدس و خراسان چطور ارزیابی می‌کنید؟
آغاز آشنایی من با آن مرحوم و فعالیت‌ها و مبارزات انقلابی ایشان در سراسر کشور به‌ویژه در استان خراسان و مشهد مقدس به قبل از پیروزی انقلاب اسلامی بازمی‌گردد. با توجه به حضور گهگاهی من در مشهد مقدس و ارتباطی که با خراسان و مشهد از طریق دوستان داشتم، از همان روزهایی که انقلاب امام خمینی (ره) به اوج خود رسید و جریان ۱۵ خرداد و ماجراهای بعد از آن و جریاناتی که نهایتاً به پیروزی انقلاب انجامید، در تمامی این ادوار مرحوم آیت‌الله طبسی از یاران پرتلاش و بسیار زحمت‌کشیده و رنج‌دیدۀ انقلاب محسوب می‌شد.
ایشان از کسانی بود که با مقاومت مقابل رژیم ستم‌شاهی و سخنرانی‌های تکان‌دهنده و بیدارکننده در مقاطع مختلف و افشای جنایات رژیم شاه از یک سو و حمایت از قیام امام راحل و مردم علیه رژیم طاغوت از سوی دیگر و نیز تلاش برای واداشتن دیگران به‌ویژه چهره‌های برجستۀ دینی و توجیه و بسیج طبقات مختلف مردم برای حضور در عرصه‌های انقلابی، نقش بسیار برجسته و پراثر ایفا کرد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز با توجه به اعتماد امام خمینی (ره)، تولیت آستان قدس رضوی بر عهدۀ ایشان گذاشته شد که مسئولیت خاصی بود و خوشبختانه آن مرحوم از عهدۀ آن به‌خوبی برآمد، به‌ویژه در مشکلاتی که بقایای سوءمدیریت‌های دورۀ پهلوی بود؛ چراکه این آستان در زمان شاه ابزاری برای تحکیم رژیم و بهره‌برداری‌های نامشروع عوامل رژیم از عواید و امکانات آن شده بود و برهم‌ریختگی‌ها، بی‌برنامگی‌ها و بی‌نظمی‌ها و سوءاستفاده‌هایی که در دورۀ طاغوت از این آستان می‌شد، نیاز به مدیری نیرومند و قوی داشت که علاوه بر اصلاح آن ویرانه‌ها، این مجموعه را به نهادی سازمان‌یافته، شفاف و نیرومند تبدیل کند که خوشبختانه این کار بزرگ به‌وسیلۀ مرحوم واعظ طبسی انجام شد و آستان قدس توانست به‌عنوان یکی از مراکز مهم خدمتگزاری به دین و مردم فعال شود.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در مواضع حساس و پرخطر همچون دوران هشت‌سالۀ جنگ تحمیلی، این روحیۀ انقلابی و مبارزه‌جویی در مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی چطور تجلی یافت و چه نمودهای عینی‌ای داشت؟
من شخصاً در خوزستان نزدیک به ۱۰ سال در دوران جنگ و بعد از آن امام‌جمعۀ دزفول بودم و در جریان مشکلات جنگی استان به‌ویژه در دوران بازسازی قرار داشتم. نقش عظیم و مؤثر مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی در بازسازی بسیار ارزشمند شهر هویزه که از مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب است را دیدم و لازم است رسانه‌ها به این دستاورد بپردازند و توضیح دهند که چه کار عظیمی در آن شهر انجام شد و چگونه با بهترین شیوه بازسازی و نهادهای فرهنگی، مساجد، مدارس، خانه‌های مردمش احیا شد.
مدیریت و حمایت‌های تولیت آستان قدس رضوی در بازسازی خرابی‌های جنگ در چه بخش‌هایی بود و چطور اعمال می‌شد؟
اینجا باید به سه نکته اشاره شود: نخست اعمال مدیریت بر پاسخ‌گویی به انتظار زائران و مجاوران از آستان در مشهد و خراسان؛ چراکه مدیریت درونی این سازمان عظیم و بسیار گسترده محدود به مشهد مقدس و حتی خراسان نیست و بسیاری از متعلقات این آستان در دیگر استان‌ها و شهرها قرار دارد. دوم اینکه این مدیریت در حدی از توفیق باشد که انتظارات زائران و مجاوران و نیاز استان را پاسخ دهد؛ و سوم آنکه مدیریت بتواند امکانات آستان را تا جایی پیش ببرد که در بازسازی‌های بعد از جنگ نقش پررنگی داشته باشد و شهری مانند هویزه را احیا کند. البته خدمات ایشان به بازسازی‌های بعد از جنگ به هویزه منحصر نمی‌شد و دیگر شهرها نیز از خدمات ارزندۀ آستان با مدیریت مرحوم واعظ طبسی برخوردار می‌شدند، چنان‌که در شهر دزفول هم کمک‌ها و خدماتی را ارائه کرد که جای تقدیر دارد؛ اما برجسته‌ترین این خدمات مربوط به بازسازی هویزه است که این پروژه باید هم مورد مطالعه قرار بگیرد و هم معلوم شود این دستاورد چه آثار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در منطقۀ خوزستان داشته است؛ چون آثار کاری که آن مرحوم انجام داد به شهر هویزه محدود نمی‌شود و انعکاس آن همۀ استان خوزستان و همۀ کسانی که به شکلی رنج‌دیدۀ جنگ بودند را متأثر کرد؛ به‌عبارت‌دیگر، اگرچه محدودۀ جغرافیایی این کمک شهر هویزه بود، اما از نظر روان‌شناختی همۀ آسیب‌دیدگان جنگ را پشتیبانی کرد و از نظر روانی اثر بسیار مثبتی بر آن‌ها داشت.
مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی در استفاده از ظرفیت عظیم فرهنگی آستان قدس رضوی در راستای پیشبرد اهداف عالیۀ نظام و انقلاب چه راهبرد و نگاهی داشت و این نگاه چه دستاوردهایی داشته است؟
در عرصۀ مدیریت فرهنگی یا به تعبیر دقیق‌تر فعال‌سازی خدمات فرهنگی آستان قدس رضوی، آن مرحوم مدیریت بسیار اثرگذار و برجسته‌ای داشت که در چند بخش جلوه‌گر شد: نخست فعالیت‌های فرهنگی آستان قدس در عرصۀ خدمات‌رسانی به زائران و مجاوران که می‌توان گفت در خدمت‌رسانی فرهنگی، انقلابی در این باره و دورۀ تولیت ایشان رخ داد، چه در پاسخ‌گویی به سؤالات شرعی و چه سخنرانی‌ها، انتشار نشریات و مجلات و ... که آمار تفصیلی آن در اختیار مسئولان آستان است؛ به گونه‌ای که ما به‌عنوان ناظر بیرونی شاهد فعالیت ارزنده و اثرگذار در این عرصه بودیم.
دیگر بُعد مهم فرهنگی مدیریت آن مرحوم، تأسیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی بود که این پدیدۀ فرهنگی نه فقط در داخل کشور بلکه در خارج از کشور هم اثرات بسیار داشته و نیروهایی تربیت‌یافتۀ این دانشگاه از کشورهای اسلامی و غیراسلامی‌اند و دانشجویان در حال تحصیل و فارغ‌التحصیلان آن از دستاوردهای عظیم فرهنگی دوران تولیت مرحوم واعظ طبسی است.
سومین کار برجسته در مدیریت فرهنگی مرحوم آیت‌الله طبسی، تأسیس مرکز پژوهش‌های آستان قدس رضوی بود. من از همان اوایل تأسیس با این مرکز آشنا بودم و می‌دانم این پژوهشگاه نقش برجسته‌ای در نشر معارف دین و اهل‌بیت علیهم‌السلام در عرصه‌های تدوین، پژوهش، نشر و برگزاری نشست‌های علمی، فرهنگی و تحقیقی که من نیز در برخی آن‌ها مشارکت داشتم و شاهد سودمندی و اثرگذاری‌شان بودم، است.
برای آن مرحوم علوّ درجات مسئلت داریم و برای خلف ایشان آیت‌الله رئیسی آرزوی توفیق می‌کنیم و امید است بر گام‌های بزرگی که مرحوم طبسی برداشت، بیفزاید.
مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی از نظر نگاه به تقریب مذاهب و استفاده از ظرفیت آستان قدس رضوی برای این مهم چه خدماتی داشت و اقدامات ایشان چه دستاوردهای تقریبی برای نظام و جهان اسلام داشته است؟
مرحوم واعظ طبسی از چهره‌های تقریب برجسته به شمار می‌رود، چه در دورۀ واعظ‌زاده که دبیرکل نخست مجمع تقریب مذاهب اسلامی بود، چه در دوران آیت‌الله تسخیر و چه در چهارسالۀ اخیر و تصدی من، ایشان حامی نیرومند و استوار در مسئلۀ تقریب بود و ما را در بسیاری از برنامه‌ها همچون پذیرش مهمان‌های تقریب در کمک به برخی برنامه‌ها و پشتیبانی معنوی از فعالیت‌های تقریبی یاری می‌کرد و از چهره‌های برجستۀ تقریب به شمار می‌رفت.
حتی در اوایل انقلاب و قبل از تأسیس مجمع جهانی تقریب مذاهب، ایشان در راستای تقریب و در استان خراسان گام‌های بلندی برداشت، به‌ویژه آنکه استان خراسان محل زندگی اقوام و طوایف گوناگون از نظر نژادی و مذهبی است؛ اما به لطف خدا و با مدیریت خوب و زحمات دیگران، در استان خراسان شاهد وفاق ملی عجیبی بوده‌ایم. اینکه از ابتدای انقلاب تا امروز شاهد هیچ تنشی میان مذاهب نبوده‌ایم و رؤسا و اقشار پیرو مذاهب را دیده‌ایم که چگونه با یکدیگر همیاری و همدلی داشته‌اند، آن هم نه فقط در خراسان مرکزی بلکه در جنوب استان، سیستان و بلوچستان، کرمان، بم و هرمزگان هم که به نوعی شعاع فعالیت ایشان، آن‌ها را نیز دربرمی‌گرفت. مرحوم واعظ طبسی نقشی مؤثری در پشتیبانی تقریب و ایجاد روحیۀ وحدت و الفت بین مذاهب داشت و می‌توان و باید آن مرحوم را چهرۀ تقریبی اثرگذار معرفی و از این‌همه تلاش آن مرحوم در عرصه‌های مختلف خدمت به اسلام، انقلاب و مردم قدردانی کنیم.
خاطره‌ای از مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی که همیشه در ذهنتان باقی است...
در دوران جنگ که من امام‌جمعۀ دزفول بودم، این شهر آسیب‌دیده بود و هر دم مردم آن شهر با اصابت موشک و بمباران هوایی مورد هدف قرار می‌گرفت. ما سه نوع آسیب را هر لحظه در سطح شهر متحمل می‌شدیم: نخست شهدایی که هرچند روز یک بار خبر شهادتشان را می‌شنیدیم؛ چراکه دزفول ازجمله شهرهایی است که بیشترین تعداد شهید، جانباز، آزاده و ایثارگر را تقدیم انقلاب کرده است و ازجمله شهرهای نیروخیز و متکی بر بسیج مردم برای جبهه‌ها بود و این فشار روانی بسیاری بر ما وارد می‌کرد. از کسانی که دم‌به‌دم ما را مورد تفقد و دلجویی قرار می‌داد، مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی بود، چنان‌که به یاد دارم ایشان دو، سه مرتبه ما و برخی مردم آسیب‌دیده و جنگ‌زده را به مشهد مقدس دعوت کرد و با پذیرایی سبب تسکین خانواده‌ها می‌شد و این کمک معنوی افزون بر حمایت‌های مادی بسیار اثرگذار بود و دلسوزی، در صحنه بودن و هوش و ذکاوت آن مرحوم در درک آسیب‌پذیری و صبر حاضران و نیازشان به دلجویی، دلداری و تقویت روحیه و رسیدگی در خط مقدم را نشان می‌داد. درحالی‌که بسیاری از افراد در همان دوران از چنین مسئله‌ای غافل بودند اما مرحوم واعظ طبسی توجهی خاص به این نکته داشت و در تسکین آلام آسیب‌دیدگان نقش بسیار مهمی ایفا کرد؛ ان‌شاءالله خدا بر درجاتشان بیفزاید.
* این مطلب در ویژه نامه «یار صادق انقلاب» به چاپ رسیده که به مناسبت نخستین سالگرد ارتحال آیت الله واعظ طبسی توسط روزنامه قدس منتشر شده است.
*جهت دریافت ویژه نامه اینجا کلیک کنید
نظر شما